Ege ve Akdeniz bölgelerinin sismik aktiviteleri, özellikle Helen Yayı’nın etkisiyle, Muğla ve Bodrum gibi kıyı şehirleri için önemli riskler taşımaktadır. Tarihsel kayıtlar ve bilimsel veriler, bu bölgelerde büyük depremlerin ve tsunamilerin meydana geldiğini göstermektedir. Bu makalede, Helen Yayı’nın jeolojik özellikleri, tarihsel depremler ve güncel sismik riskler ele alınacaktır.
Helen Yayı’nın Jeolojik Özellikleri
Helen Yayı, Afrika Levhası’nın Ege Denizi altına dalması sonucu oluşan aktif bir tektonik bölgedir. Yunanistan’ın güneybatısındaki İyon Denizi’nden başlayarak, Girit ve Rodos’un güneyinden geçip Fethiye Körfezi’ne kadar uzanır. Bu bölge, yüksek sismik ve volkanik aktiviteye sahiptir. Afrika Levhası’nın Avrasya Levhası altına dalması, bölgede sıkışma ve gerilme kuvvetlerine neden olarak depremleri tetikler.
Tarihsel Depremler ve Leonardo da Vinci’nin Gözlemleri
Tarih boyunca Helen Yayı üzerinde birçok büyük deprem kaydedilmiştir. Özellikle 1489 yılında Rodos yakınlarında meydana gelen büyük bir deprem, dönemin önemli figürlerinden Leonardo da Vinci tarafından not edilmiştir. Da Vinci, “Adalya” olarak bahsettiği Antalya civarında bir deprem olduğunu, denizde büyük bir yarık oluştuğunu ve üç saat boyunca deniz suyunun bu yarığı doldurduğunu belirtmiştir. Bu olayın, günümüzde Kekova Batık Şehri olarak bilinen bölgenin su altında kalmasına neden olduğu düşünülmektedir.
Muğla ve Bodrum İçin Sismik Riskler
Helen Yayı’nın aktifliği, Muğla ve Bodrum gibi kıyı şehirleri için ciddi tehditler oluşturmaktadır. Geçmişte bu bölgelerde 7 ve üzeri büyüklükte depremler meydana gelmiştir. Örneğin, 1957 Fethiye Depremi (Ms:7.2) ve 1926 Rodos Depremi (Ms:7.0) bu tür büyük depremlerdendir.
Jeofizik Mühendisi Atakan Yüklü, Helen Yayı’nın aktif bir tektonik bölge olduğunu ve geçmişte büyük depremler ürettiğini belirtmektedir. Yüklü’ye göre, bölgede küçük ve orta büyüklükte depremlerin olması, büyük depremlerin enerjisini boşalttığı anlamına gelmez; tarihsel veriler, 7’nin üzerinde depremlerin tekrar edebileceğini göstermektedir.
Tsunami Tehlikesi
Helen Yayı üzerinde meydana gelen büyük depremler, tsunamilere de yol açmıştır. Prof. Dr. Hasan Sözbilir, yapılan tsunami modelleme çalışmalarının, Helen Yayı üzerindeki fay segmentlerinin büyüklüğü 7 ve üzeri depremler üretmesi durumunda, oluşacak 5 metreye varan tsunami dalgalarının Türkiye’nin Ege ve Akdeniz kıyılarına ulaşabileceğini göstermekte olduğunu belirtmektedir.
Sonuç ve Öneriler
Helen Yayı’nın jeolojik dinamikleri ve tarihsel deprem kayıtları, Muğla ve Bodrum gibi bölgelerin yüksek sismik risk altında olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, bölgedeki yapıların deprem yönetmeliklerine uygun hale getirilmesi, erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi ve halkın deprem bilincinin artırılması hayati önem taşımaktadır. Ayrıca, tsunami riskine karşı kıyı bölgelerinde acil durum planlarının oluşturulması ve düzenli tatbikatların yapılması gerekmektedir.
Tarihsel kayıtlar ve bilimsel veriler ışığında, Helen Yayı’nın oluşturduğu tehlikeler göz ardı edilmemeli ve gerekli önlemler ivedilikle alınmalıdır.
